Lutherse kerk (Maastricht)
De Lutherse kerk, ook wel Evangelisch-Lutherse kerk of Duitse kerk genoemd, is een voormalig kerkgebouw aan de Hondstraat in het historisch centrum van Maastricht. De kerk heeft ruim drie eeuwen dienstgedaan als kerkgebouw van de Evangelisch-Lutherse gemeente in Maastricht, maar is sinds juni 2013 gesloten. Het gebouw uit 1684 in sobere barokstijl is sinds 1966 een rijksmonument.
Geschiedenis van het lutheranisme in Maastricht
In Maastricht kreeg de door Maarten Luther in gang gezette Reformatie (1517) al vroeg aanhangers, maar zoals elders in de Nederlanden lieten deze protestanten zich vooral inspireren door Johannes Calvijn (calvinisten) en Menno Simons (anabaptisten) en in veel mindere mate door Luther (lutheranen). In 1525 verbood het Maastrichtse stadsbestuur de verbreiding in woord of geschrift van het ketterse lutheranisme. In 1535 werden 15 anabaptisten verbrand op het Vrijthof. Omstreeks 1530 waren lutheranen actief in Heer, vlak bij Maastricht; in 1538 verschafte een inwoner van Heer onderdak aan een lutheraan, ondanks een verbod van proost Engelbert van Heemstede van het Sint-Servaaskapittel.[1] Vanaf 1567 was er in Maastricht een garnizoen gelegerd dat deels bestond uit Duitse huurtroepen. Daarmee kreeg het lutheranisme vaste voet in de stad. In 1577 verdreven lutherse soldaten de fel anti-lutherse dominicanen uit Maastricht. Het Dominicanenklooster werd geplunderd, waarbij twee paters omkwamen en de grote bibliotheek in vlammen opging. Twee jaar later, na het Beleg van Maastricht (1579), kwam de stad in handen van de Spanjaarden en was het gedaan met de relatieve vrijheid van de lutheranen.
Na de verovering van Maastricht door Frederik Hendrik en de gedeeltelijke inlijving van de stad bij de Republiek der Verenigde Nederlanden (1632), werd als gevolg van de tweeherigheid van Maastricht godsdienstgelijkheid ingevoerd voor de twee hoofdstromingen, katholieken en calvinisten. Voor het lutheranisme gold deze godsdienstvrijheid niet. In 1642 werd in Maastricht opnieuw melding gemaakt van lutherse protestanten, waarschijnlijk Duitse soldaten. Vooral de gereformeerden trokken fel van leer tegen de lutheranen, wellicht uit angst voor concurrentie. Lutheranen mochten geen kerkdiensten in het openbaar houden en moesten daarvoor uitwijken naar schuilkerkjes. In 1645 vond een inval plaats tijdens een lutherse bijeenkomst en werden alle voorwerpen en boeken meegenomen. Vanaf 1646 zijn enkele namen van predikanten bekend die geregeld voorgingen in de gemeente. Door de tegenwerking en door geldgebrek kon echter niet in een eigen predikant worden voorzien. Vanuit Aken kwam Johann Daniël Ulmann regelmatig in Maastricht preken en tweemaal per jaar het avondmaal bedienen. De overige diensten waren leesdiensten waarin meestal een Duitse soldaat, Hans Reephun, voorging.[2]
Sluiting van de kerk
Hoewel de Maastrichtse Lutheranen na de fusie deel uitmaakten van de PKN-gemeente Maastricht met als kerkgebouw de aan het Vrijthof gelegen Sint-Janskerk, werd ook het gebouw aan de Hondstraat nog tweemaal per maand gebruikt voor Lutherse diensten. Het gebouw werd vanaf 2002 gedeeld met de Maastrichtse Oudkatholieke Kerk. Daarnaast was de kerk een geliefde concertlocatie. In juni 2013 vonden de laatste diensten in het gebouw plaats.
Begin 2014 verkocht de Evangelisch-Lutherse gemeente het kerkgebouw en de beide belendende panden uit 1935-37 aan een particuliere investeerder, die er onder andere woningen, een bed and breakfast, galeries en een cultuurpodium in wil vestigen. De architect Wiel Arets zal daartoe een ontwerp maken.[3]